Cleantech die noodzakelijk is om de omslag naar hernieuwbare energie te maken, zoals efficiënte windturbines, zonnecellen, elektromotoren en batterijen, bevat zeldzame materialen. Voorbeelden zijn de zeldzame aardmetalen neodymium en dysprosium, die nodig zijn voor de permanente batterijen in elektromotoren en windturbines. Of elementen zoals indium, gallium en germanium, die in zonnecellen zitten, en kobalt, dat noodzakelijk is voor lithium-ionbatterijen. Veel van die metalen worden als kritiek beschouwd omdat hun bevoorrading binnen Europa niet verzekerd is. Vaak worden ze uitsluitend nog gevonden in conflictgebieden (kobaltertsen in de Democratische Republiek Congo) landen die over een productiemonopolie beschikken (zeldzame aardmetalen in China).
Onvoldoende aardmetalen
Om haar eigen bevoorrading en expansie veilig te stellen, beperkte Peking in 2010 de uitvoer van bepaalde grondstoffen. Dat deed de Europese en Amerikaanse markten op hun grondvesten daveren. De druk op kritieke grondstoffen wordt verwacht nog te zullen toenemen, gezien de toename van hernieuwbare energie. Dat heeft zich vertaald in forse prijsstijgingen. De prijs van kobalt, dat vroeger een bijproduct was van nikkel en koper, is op een jaar tijd met 80 procent gestegen.
Uit prognoses van de Joint Research Centre (JRC) blijkt dat Europa niet veerkrachtig genoeg is om te kunnen omgaan met een tekort aan kritieke grondstoffen. Experts voorspellen dat de sector van de elektrische voertuigen het hardst zal worden getroffen. Zelfs met mitigerende maatregelen zullen er onvoldoende neodymium en praseodymium ter beschikking zijn om de toekomstige productie van elektrische auto’s in Europa te verzekeren.
Gigafabriek
Patrick Van den Bossche van technologiefederatie Agoria ziet verschillende manieren om die dreigende patstelling te voorkomen: “Europa kan haar mijnen opnieuw openen, meer inzetten op recyclage of investeren in het onderzoek naar alternatieve grondstoffen. De experts van het JRC hebben die drie scenario’s doorgerekend. Daaruit blijkt dat een combinatie van maatregelen de beste resultaten oplevert.” In de praktijk is dat echter niet zo eenvoudig. “We kunnen in Europa bijvoorbeeld geen kobaltertsen ontginnen. Bovendien verloopt de zoektocht naar alternatieve grondstoffen moeizaam. Vaak zijn alle materialen uit eenzelfde familie immers niet meer voorhanden.”
Bovendien is Europa niet alleen voor grondstoffen afhankelijk van het Verre Oosten. Ook veel afgewerkte technologie komt uit de Aziatische landen. “Het JRC geeft aan dat we de productie van afgewerkte producten – zoals batterijen – ook in handen moeten nemen. Er zitten al enkele grote projecten in de pijplijn.” Zo bouwt het Zuid-Koreaanse LG Electronics aan een gigafabriek voor lithium-ionbatterijen in Polen. In Zweden wordt een gelijkaardig project uit de grond gestampt.
