Warmtenetwerk Antwerpen Noord: Indaver deelt zijn warmte

Afvalverwerker Indaver produceert veel warmte op zijn site in het havengebied in Antwerpen Noord. Die energie gebruikt het in de eerste plaats om elektriciteit op te wekken. Een deel van de restwarmte wordt ingezet voor interne processen en verwarming, maar zelfs dan blijft er nog veel energie over waarvoor op de site zelf geen interessante toepassing te vinden is. Zo’n 10 kilometer verder staat de grootste mouterij ter wereld. Daar produceert Boortmalt mout, een grondstof voor bier, whisky en andere voedingsmiddelen, door graan te laten kiemen en vervolgens te drogen. Om voldoende warmte op te wekken voor die industriële processen verbrandt Boortmalt aardgas, onder meer in een warmte-krachtkoppeling (wkk), die zowel elektriciteit als warmte produceert. Met de aanleg van het Warmtenetwerk Antwerpen Noord (WAN) komt daar verandering in.

“Onze site in Antwerpen heeft bijzonder veel potentieel voor een warmtenet”, zegt Jan-Kees De Voogd, business development manager bij Indaver. “Onze draaitrommelovens wekken eerst stoom van meer dan 200°C op. We gebruiken die in een wkk om elektriciteit te produceren, maar daarna houden we nog water van rond de 100°C over. Dat is zonde om weg te koelen, zeker omdat die temperaturen nog bruikbaar zijn voor industriële processen. Met het WAN valoriseren we die warmte door ze via ondergrondse, sterk geïsoleerde leidingen naar Boortmalt te brengen. Zij besparen zo een hoeveelheid aardgas die overeenkomt met het jaarlijkse verbruik van 10.000 gezinnen.”

Open access netwerk

Voor de aanleg van het netwerk naar Boortmalt werkt Indaver samen met Port of Antwerp-Bruges. Maar dat is enkel het begin van een veel groter verhaal. Er komt een uitkoppelpunt op het netwerk waar Fluvius later een tweede warmtenet op zal aansluiten. Dat zal warmte leveren aan ongeveer 3200 woningen van sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven, bovenop 7 scholen en andere publieke gebouwen. Op langere termijn zullen nog andere afnemers én leveranciers van restwarmte op het netwerk kunnen aantakken.

“Zo maken we het eerste open access warmtenetwerk van België”, vertelt Silvia Colazzo, communicatiemanager bij Indaver. “Het potentieel voor warmtenetwerken in Antwerpen, met de haven en de stad relatief dicht bij elkaar, is enorm. De stad wil daar ten volle gebruik van maken. Maar om dit netwerk op te starten moesten we eerst een industriële afnemer vinden met een grote, constante vraag, anders zou het financieel niet haalbaar zijn. Boortmalt is daarvoor ideaal. Voor hen is het interessant om te verduurzamen én om hun bevoorrading te verzekeren nu de energiemarkt woelige tijden beleeft. In tweede instantie leveren we via het netwerk van Fluvius aan sociale woningen.

Afspraken en technische uitdagingen

Ondertussen zijn de werken aan het warmtenet in volle gang en dat is geen makkelijke opgave. Het concept ligt al sinds 2017 op de tekentafel. Voor de eerste spade de grond in kon, moesten er afspraken worden gemaakt met de eigenaars van alle terreinen tussen Indaver en Boortmalt.

De Voogd: “Een warmtenetwerk is per lopende meter een stuk duurder in aanleg dan een gasnetwerk of elektriciteitskabel. Je kan dus niet zomaar even een kilometer omweg nemen. Je moet met alle partijen een akkoord bereiken. Dan pas kan je beginnen aan de technische uitdagingen. De grootste is het rangeerstation voor treinen. Daar gaan we onderdoor op een diepte van 20 à 30 meter met één buis van een kilometer lang. Wij moeten ook de wkk op de Indaver-site herwerken met nieuwe turbines en koppelingen. En Boortmalt moet het warmtedistributiesysteem op zijn site herzien.”

Warmte voor het klimaatplan

Om Boortmalt en Woonhaven van warmte te voorzien, zal het Warmtenetwerk Antwerpen Noord een capaciteit hebben van 150 gigawattuur aan warmte-energie per jaar, genoeg om de uitstoot van 35.000 ton CO₂ per jaar te vermijden. Als later nog meer afnemers en leveranciers aansluiten, kan die besparing oplopen tot 80.000 ton CO₂.

Colazzo: “Daarmee leveren we niet alleen een grote bijdrage aan het warmteplan van de stad Antwerpen, maar realiseren we ook een significant stuk van het Vlaams energie- en klimaatplan. Dat noemt warmtenetwerken een belangrijk middel om 47 procent minder uitstoot te realiseren tegen 2030, de Belgische doelstelling. Meer dan de helft van de energievraag in Vlaanderen gaat naar warmte.”

De Voogd: “Daarom krijgen we ook financiële steun van de Vlaamse overheid. De middelen zijn afkomstig uit het klimaatfonds, dat onder meer gespijsd wordt met de opbrengsten uit de verkoop van Europese emissierechten. Zonder die ondersteuning zouden we het project niet kunnen realiseren omdat de aanleg heel kapitaalintensief is. Maar zodra het eerste deel van het netwerk er ligt, is er nog veel potentieel tot uitbreiding. We passeren bijvoorbeeld langs het NextGen District, dat een hotspot moet worden voor bedrijven actief in de circulaire economie. Wie zich daar komt vestigen zal via het WAN warmte kunnen afnemen of leveren. Het is een grote investering, maar eens de basis er ligt, kunnen we op lange termijn duurzame warmte leveren aan een heel competitieve prijs.”