“Kwitten moet een werkwoord worden”

Enkele jaren geleden was de term plasticsoep niet uit de media weg te slaan. Beelden van ronddobberend plastic afval in rivieren en zeeën zetten de Europese Unie aan tot actie. In 2019 keurde Europa de Single Use Plastics-richtlijn goed. Die pakt het gebruik van tien eenmalige kunststofproducten aan, die het vaakst als zwerfvuil in het milieu terechtkomen.

Jan Verheyen, woordvoerder van de OVAM: “Intussen is die richtlijn vertaald naar Belgische en Vlaamse wetgeving. Sinds 3 juli 2021 is bijvoorbeeld de verkoop van wattenstaafjes, plastic roerstaafjes en rietjes verboden.” Vlaanderen gaat op sommige vlakken verder dan Europa. “Zo moeten organisatoren van evenementen drank aanbieden in herbruikbare bekers tenzij ze kunnen aantonen dat ze 90 procent van de verpakkingen inzamelen voor recyclage. Dat percentage wordt volgend jaar opgetrokken tot 95 procent. We focussen trouwens op alle wegwerpmateriaal, niet alleen plastic. Anders bestaat het risico dat plastic gewoon vervangen wordt door een ander niet-herbruikbaar alternatief.”

Ludieke boodschap

Is dat dan nog nodig? Een Dopper-fles heeft bijna iedereen ondertussen in huis. Zeventig procent van de Vlamingen gaat met een eigen draagtas naar de supermarkt. We schamen ons ook minder en minder om met kommetjes en doosjes naar de slager te gaan. Zeepjes en shampoobars zijn weer helemaal in de mode. “Dat is een goed begin, maar we moeten nog véél meer doen. Daarom lanceren we een nieuwe campagne met als thema ‘kwitten’. Dat staat voor ‘Kappen met Wegwerp Is Top’.”

De OVAM hangt de campagne op aan een positieve, ludieke boodschap (zie kader). “We wijzen niemand met de vinger. We willen die mensen belonen die al herbruikbare materialen kopen. De rest proberen we ertoe aan te zetten om de sprong te wagen.”

Wasbare luiers

De campagne heeft oog voor minder evidente herbruikbare producten, zoals wasbare luiers. Die staan al langer op de radar van de OVAM. Al in 2019 startten de OVAM-experts een overleg tussen onder meer de UAntwerpen, de Karel de Grote Hogeschool, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, de Gezinsbond, Kind en Gezin, kinderdagverblijven en onthaalouders.

Wasbare luiers hebben veel voordelen. “Ze zijn goedkoper, comfortabeler, beter voor het milieu én kinderen worden er sneller zindelijk van.” Het lijkt misschien veel gedoe, maar ook daarvoor zijn oplossingen. Er zijn bedrijfjes als Washcot, die de luiers bij kinderdagverblijven komen ophalen om ze te wassen. Luiers als een service dus.

Circulaire economie

De Kwitten-campagne zit dan wel boordevol humor, het doel erachter is niet om mee te lachen. “Als we mensen kunnen overtuigen om nog meer voor herbruikbare materialen te kiezen, dan daalt de hoeveelheid restafval die we in Vlaanderen produceren stevig. Verder is het een manier om de druk op onze waardevolle materialen te verminderen. We hebben berekend dat we in Vlaanderen zowat 18 ton primaire grondstoffen per jaar aanboren. Dat cijfer willen we met 30 procent verlagen tegen 2030 en met 50 procent tegen 2050.”

Meer recycleren en hergebruiken is ook een middel in de strijd tegen de klimaatverandering. “Zoals we ondertussen weten uit cijfers van de OESO, is meer dan de helft van de totale uitstoot aan broeikasgassen rechtstreeks gelinkt aan ons gebruik van grondstoffen en materialen. Een volledig circulaire economie zou de broeikasgasuitstoot met 60 procent kunnen doen dalen.” Nog een laatste argument om herbruikbare alternatieven te kopen, heeft te maken met zwerfvuil: “Uit onze analyses blijkt dat zwerfvuil voor een groot deel bestaat uit wegwerpmateriaal.”

Samen sterk

Om die reden verspreidt Natuur en Bos van de Vlaamse overheid met veel enthousiasme de kwitten-boodschap. Verheyen: “Via 150 infoborden aan de ingang van natuurgebieden herinneren we de bezoekers er samen aan om te kwitten. Want zoals we het voorbije jaar hebben gemerkt, lijdt de natuur sterk onder ons wegwerpgedrag.”

De campagne rekent op de steun van lokale besturen, intercommunales en andere partners. “Hoe meer organisaties het initiatief steunen, hoe meer bekendheid we genereren. Zo maken we van kwitten een werkwoord. We willen dat iedereen over tien jaar verbaasd is dat we vroeger zoiets als wegwerpbekers hebben gebruikt.”