Hoe Eneco van groene stroom een no-brainer wil maken

Nog nooit was de energiemarkt zo levendig als nu. Daar zit groene stroom voor iets tussen. Wat tot enkele jaren terug nog een leuke extra was, is vandaag voor veel energieverbruikers een vast vinkje op hun checklist. Tal van energieleveranciers bieden particulieren een waaier aan groenestroomformules aan: vast en flexibel tarief, Europese of Belgische groene stroom. Steeds meer grote bedrijven in ons land produceren zelf groene stroom uit zonnepanelen en maken hun werknemers en buren coöperant. Tegelijk vloeit er samen met het groene volume nog veel grijze energie, afkomstig van fossiele bronnen, door ons stroomnetwerk. En dus is ‘groene energie’ die uit het stopcontact komt, vaak nog niet helemaal groen.

Het resultaat is een disruptieve energiemarkt, waarbij innovatieve, decentrale en groene stroomopwekking voor impulsen zorgt. “De tijd van het vertrouwde staatsenergiebedrijf, waarbij stroom uit het stopcontact kwam zonder dat we erbij nadachten, ligt al even achter ons. En dat is maar goed ook. Een geliberaliseerde markt in verandering opent perspectieven om fossiele energie voorgoed achter ons te laten. En dat is nodig”, meent Jean-Jacques Delmée, topman van de Belgische afdeling van Eneco. Het bedrijf neemt in Nederland, België en Duitsland een voortrekkersrol op om de groene energietransitie waar te maken. Daarbij neemt Eneco resolute standpunten in: tegen kernenergie, vóór lokale hernieuwbare energie, in nauwe samenwerking met industriële grootverbruikers en … met een voorliefde voor windenergie op zee.

Meneer Delmée, we leven in tijden van verandering. Welke strategie hanteert een duurzame energieproducent als Eneco om de transitie naar een groene energiemarkt te doen slagen?

“De concurrent van de toekomst is geen traditionele energieleverancier zoals we ze nu kennen, wél een speler à la Google of Amazon die in staat is om met dataplatformen de markt te veroveren én te vergroten. Zulke spelers zijn door de veelzijdigheid van de diensten die ze gecombineerd aanbieden in staat om een plek in ieders huishouden te veroveren, ook wat energie betreft. Stel je voor dat een Google-toestel de temperatuur in huis aanpast op basis van de weersvoorspellingen en jouw agenda, of je thuis bent of niet. Wie op een slimme manier deel wordt van het huishouden kan aan de slag met de energiebeleving van mensen. Naar mijn mening zijn er massa’s bedrijven die dat kunnen, ook bedrijven die nu nog niets met energie doen. Dat is voor ons geen schrikbeeld, wel een zeker stukje toekomst.”

Als er binnenkort data uit het stopcontact vloeien, hoe blijft Eneco dan concurrentieel te midden van de bekende datagiganten?

“Door de markt - op het vlak van digitalisering - voor te zijn. Wij zullen klaar zijn om in te spelen op de uitrol van de digitale meter en de mogelijkheden die daarmee gepaard gaan. Dankzij welke data kunnen we nog klantvriendelijker zijn? Rond welke data gaan we best met andere partijen samenwerken? Op die manier bouwen we ecosystemen, waarbij we dataplatformen met elkaar verbinden. We leren op dat vlak heel veel van de telecom- en bankingsector. Neem nu de app van KBC, die heel wat data en diensten integreert. Via die app kan je voetbaluitslagen checken, een betalende parking zonder ticketje in- en uitrijden, kaartjes voor De Lijn boeken … Die diensten staan ver van banking af, maar vanwege de betalingslink heeft KBC verschillende dataplatformen aan elkaar kunnen koppelen. Gebruikers vinden die veelzijdigheid handig. Het zijn dat soort slimmigheidjes die een ecosysteem doen groeien en diensten en sectoren met elkaar verbinden. Dat zal in de toekomst de sales-en-marketing-benadering zijn van bedrijven.”

Hoe zullen die energiedata precies ingezet worden?

“Door slimmer om te springen met de energiedata van klanten zullen zij minder moeten betalen en tegelijk meehelpen om de toekomst groener te maken. Op dit moment verbruiken we nog te veel grijze energie, omdat er op momenten dat groene energie van wind en zon beschikbaar is, te weinig afstemming gebeurt tussen aanbod en verbruik. We denken niet na over wanneer we een apparaat precies inschakelen. Vroeger werd je erop gewezen ’s nachts te wassen en je kosten zo te drukken. In de toekomst willen wij dat je wasmachine intelligent wordt aangestuurd, omdat op een zonnige dag overdag een wasje laten draaien net voordeliger kan zijn. Het is veel minder een kwestie van tekorten dan van verstandig omgaan met de energie die er op een bepaald moment aanwezig is, zelfs overdag. Via digitalisering willen we onze klanten compleet ontzorgen. Door data met ons systeem te delen, kunnen we hen helpen om apparaten te laten draaien wanneer groene stroom beschikbaar en dus goedkoper is. Bovendien hoeven we zo geen reserves aan grijze stroom aan te wenden.”

Artificiële intelligentie

Begrijpt u dat er op dit moment bij veel mensen koudwatervrees bestaat rond het delen van data over hun energieverbruik?

“Die vrees is onterecht. De data blijven van de klant: zij zouden die data aan ons geven, zodat wij hen kunnen helpen om er profijt uit te halen. En alleen via toepassingen waar de klant zelf mee instemt. Artificiële intelligentie, waarbij we zelflerende algoritmes loslaten op die data, zullen een belangrijke rol spelen bij de aansturing van het elektriciteitsnet. Ik hoop dat we uit het denkbeeld kunnen stappen dat wij data overnemen en over de schouder van de klant meekijken. Voor elke klant zullen we een systeem op maat kunnen bouwen, dat op basis van de individuele noden keuzes maakt. Niet wij beslissen wanneer het licht uitgaat, dat zal de klant zelf doen, geholpen door slimme sturing.”

Hoe trachten jullie bedrijven mee aan boord te krijgen?

“Voor bedrijven leggen we een a-tot-z-aanpak aan de dag. Sommige bedrijven stappen op ons toe, de meeste benaderen we zelf: we bieden hun hulp om hun energiebeleid door te lichten. Dat resulteert in projecten die een verschil maken. Bij ArcelorMittal bijvoorbeeld, waar we hielpen om zonnepanelen te leggen waar werknemers een aandeel van kunnen kopen. Dat deden we onder andere ook bij Volvo Cars en zelfs RSC Anderlecht. We geven niet alleen advies over het plaatsen van zonnepanelen of de efficiëntie van hun verbruik, maar reiken ook handvaten aan rond duurzaam woon-werkverkeer voor werknemers, elektrische mobiliteit, enzovoort. We gaan heel ver in ons partnerschap met klanten. We merken dat we steeds meer bedrijven aan boord krijgen, omdat we dicht tegen een kantelpunt zitten. Duurzame energie is geen gimmick meer, laat staan een imagostunt. Bedrijven komen niet meer weg met fossiele energiebronnen: klanten verwachten steeds meer dat een bedrijf bewust omgaat met zijn energie. Wie dat niet doet, plaatst zichzelf buitenspel.”

“De laatste jaren zetten we bovendien sterk in op onze corporate power purchase agreements (CPPA), die we afsluiten met industriële grootverbruikers. Zij verzekeren ons dat ze gedurende een periode van tien tot vijftien jaar de groene stroom van een te bouwen windpark op zee zullen afnemen, waardoor wij gemakkelijker kapitaal ter beschikking kunnen stellen om een nieuw windpark op zee te bouwen. Al die tijd krijgen ze groene, lokale stroom aan een afgesproken tarief, waarmee ze zich verzekeren van een groener energiebeleid. De bedrijven stappen mee in een duurzaam verhaal, waarin wij hen van opstart tot levering begeleiden. Elk van die klanten geeft ons bovendien zekerheid en investeringskracht om het volgende project aan te gaan. Bedrijven die kiezen voor duurzame energie van bij ons hebben zo een dubbele impact op de energietransitie.”

Op twee jaar tijd kunnen wij een windmolenpark bouwen dat de capaciteit van een halve kerncentrale opvangt. Als de politiek ons helpt te versnellen, zal er steeds minder reden zijn om bezorgd te zijn over de kernuitstap.

Consument wordt energieproducent

In de andere landen waar Eneco actief is zijn er verschillende voorbeelden van jullie bijdrage aan de groene energietransitie: gigantische windmolenparken op zee in Noord-Duitsland, tientallen CPPA-overeenkomsten in Nederland met bedrijven zoals Microsoft en Google … Staat die transitie ook in België in de steigers?

“Zeker en vast. De komende jaren verwachten we een versnelling, maar de kernuitstap moet er daadwerkelijk komen. Omdat de zeven centrales (vier in Doel, drie in Tihange, red.) op dit moment nog zoveel nucleaire energie uithoesten, maken we als maatschappij bewust geen andere keuzes. Nucleaire energie afzweren geeft ons als samenleving de kans om voluit voor groene energie te gaan. Ook gelet op de onbetrouwbare leveringszekerheid, de problematische afvalberg en de ouderdomsproblemen, is het hoog tijd dat onze Belgische kerncentrales sluiten. Ik strijd niet als een donquichot tegen koeltorens, maar nucleaire energie afbouwen zal het makkelijker maken om samen met onze klanten een groene transitie door te zetten.”

“In een ideale wereld gaan mensen thuis veel energie zelf opwekken en eventueel een deel daarvan opslaan in een thuisbatterij, waardoor ze zelfs energie zullen kunnen leveren als de markt daarom vraagt. Nog veel meer dan nu worden onze klanten niet alleen consument, maar ook voor een stukje producent. Het opwekken van energie zal veel meer lokaal gebeuren. Het hoeft dan niet meer van grote centrales te komen.”

In de federale energieplannen is een kernuitstap inbegrepen, maar ook de bouw van nieuwe gascentrales om het energieaanbod van zon en wind aan te vullen. De Britse denktank Ember waarschuwt dat België daardoor in 2030 bij de landen in Europa zal horen die het meeste CO₂ uitstoten. Hoe staat Eneco tegenover die centrales?

“Gascentrales zijn wel degelijk een deel van de oplossing, in die zin dat ze een energiebron zijn voor een overgangsperiode. Voorlopig draaien deze centrales nog op klassiek gas. Ze zijn echter volledig klaar voor een totale overstap op waterstof. Het teveel aan hernieuwbare energie wordt opgeslagen en weer gebruikt in een centrale die je makkelijk kan aan- of uitzetten in functie van de noodzaak. De omschakeling naar waterstof zal ook niet lang meer op zich laten wachten. Ik begrijp natuurlijk de scepsis, maar zulke centrales zijn cruciaal om door te groeien naar een wereld waarin we in overvloed groene energie kunnen opwekken en opslaan, zodat we van diezelfde fossiele gascentrales geen gebruik meer moeten maken. De keuze tussen gas- en kerncentrales is snel gemaakt. (cynisch) We menen op dit moment dat we het recht hebben om toekomstige generaties op te zadelen met ons nucleair afval … Daar zouden we ons stilaan behoorlijk voor moeten schamen.”

“Vergeet ook niet dat de uitstoot van CO₂ op Europees niveau opgevolgd wordt via voorschriften en normen (het ETS-systeem, red.). En dat er steeds meer energie wordt uitgewisseld over de landsgrenzen heen (via directe verbindingen zoals de Nemo-link tussen België en Groot-Brittannië of de recent geopende ALEGrO-link tussen ons land en Duitsland, red.). Openen we hier een gascentrale, dan betekent dat dat er in Duitsland een vervuilende bruin- of steenkoolcentrale kan sluiten. Bovendien stoot een gascentrale minder CO₂ uit dan een bruinkoolcentrale en stoot een nieuwe gascentrale minder CO₂ uit dan een bestaande gascentrale. Hoe meer we inzetten op CO₂-beperkende factoren, hoe sneller en krachtiger we de oude vervuilende bronnen uit de markt kunnen duwen.”

“Dat staat echter los van de noodzaak om te blijven inzetten op lokale bronnen van hernieuwbare energie in België. Vorig jaar hebben we op de Belgische Noordzee mee het windturbinepark Norther opgeleverd. Dat heeft een capaciteit van 370 megawatt, het equivalent van een halve kerncentrale. Eind dit jaar zal SeaMade volledig operationeel zijn, een park met een vermogen van 487 megawatt. Op twee jaar tijd kunnen wij een windmolenpark bouwen dat de capaciteit van een halve kerncentrale opvangt. Alleen duurt het vaak járen voordat alle toelatingen vergund zijn door de politiek. Wij staan alvast klaar. Als de politiek ons helpt te versnellen, zal er steeds minder reden zijn om bezorgd te zijn over de kernuitstap.”

De toekomst voorspellen is een delicate oefening. Als we dit gesprek over pakweg tien jaar opnieuw voeren, wat zal er dan veranderd zijn op de energiemarkt?

“We zullen als Eneco nog meer klantgericht zijn en vooral véél sneller handelen. We moeten vliegensvlug kunnen inspelen op de veranderende noden van de klant. Op dit moment wordt alles al in vraag gesteld en veranderen vragen en noden voortdurend. Tegen dan zal er sprake zijn van geïntegreerde energiediensten, die zowel met levering, productie als pakweg jouw persoonlijke mobiliteit rekening houden.”

“Binnen niet eens vijf tot tien jaar zullen mensen thuis kunnen terugvallen op een energiemanagementsysteem dat tal van taken op zich neemt, op basis van de data die ze zullen kunnen delen via hun agenda, de routes die ze willen rijden, hun vakantieperiode, het weer, hobby’s … Achter de schermen worden wij de ‘lerende’ energieregisseur van jouw huis, jouw wijk, jouw sportclub. We zullen er via de digitale weg voor zorgen dat klanten profijt hebben van een duurzame samenleving en daar idealiter ook actief aan bijdragen: door energie te verbruiken wanneer dat kan en energie te leveren van zonnepanelen of via de reststroom van elektrische wagens. In plaats van haperende kerncentrales krijgen we elf miljoen kleine producenten. We mikken op energiegemeenschappen waar producenten en leveranciers samen voor een volledig duurzaam energiehuishouden instaan. Onze rol in dat proces is ontzorging.”

Eneco organiseerde in december 2020 een online rondetafeldebat over het belang van corporate PPA’s voor de energietransitie. Energie-experts van Eneco, Borealis, essenscia en Norther schoven mee aan tafel. Bekijk de samenvatting van het debat hier.