Plus Google voor urban mining is een feit

In 2016 werd in de lidstaten van de Europese Unie (plus Zwitserland en Noorwegen) in totaal 10,5 miljoen ton aan elektrische en elektronische apparatuur afgedankt. De Europese elektronische afvalberg was goed voor een kwart van de globale productie van ‘WEEE’ (Waste Electrical and Electronic Equipment) in dat jaar. En eigenlijk is de berg ‘e-waste’ nog groter, want in de EU lopen elk jaar zo’n twee miljoen ton aan batterijen en zeven à acht miljoen ton aan voertuigen tegen het einde van hun levenscyclus aan.

Buiten Europa

Sinds een aantal jaar staan schaarse grondstoffen zoals de zeldzame aardmetalen (rare earths) volop in de schijnwerpers. Niet alleen zijn deze grondstoffen cruciaal voor de fabricage van verschillende elektrische en elektronische toepassingen. Denk maar aan het lithium en kobalt voor de batterijen in onze smartphones en elektrische wagens, aan het neodymium voor de elektromotoren in windmolens en aan het europium in energiezuinige verlichting. De natuurlijke mijnen waar deze grondstoffen kostenefficiënt kunnen worden gewonnen, zijn vaak op één hand te tellen. Bovendien liggen de meeste van die mijnen buiten Europa. Dat maakt Europese bedrijven erg afhankelijk van wispelturige handelsrelaties - zo durft China al eens even drastisch als onverwacht exportbeperkingen in te voeren -, maar ook van betwistbare regimes en leveranciers (denk maar aan de arbeidsomstandigheden in de Congolese kobaltmijnen).

Toch klopt het niet dat Europa niet over grote reserves beschikt van dit soort ‘kritieke grondstoffen’. Integendeel, Europa mag dan nauwelijks grote, natuurlijke mijnen op haar eigen grondgebied bezitten, het zit dankzij haar grote bevolkingsdichtheid en hoge welvaart wel op een gigantische ‘kunstmatige mijn’. In een smartphone zitten bijvoorbeeld niet minder dan veertig verschillende kritieke grondstoffen. Het gaat daarbij om zeer kleine hoeveelheden, maar schijn bedriegt. Zo ligt de concentratie van goud in een smartphone wel 25 tot 30 keer hoger dan in de rijkste ertslagen.

Recyclage en hergebruik stimuleren

Momenteel wordt minder dan een derde van het de Europese berg e-waste gerecycleerd. Je zou daardoor de indruk krijgen dat het afscheiden van waardevolle materialen en grondstoffen voor recyclage en hergebruik uit elektronisch afval geen grote business is. Het Belgische Umicore bewijst echter het tegendeel. Het bedrijf, dat zich vroeger specialiseerde in het ontginnen van ertslagen, zet al enkele jaren fors in op de recyclage van edele metalen in haar Precious Metals Refining-vestiging in Hoboken. Maar Umicore is nog altijd een vreemde eend in de bijt. En dus wordt de overgrote meerderheid van het elektronische afval in Europa – ook al wordt dit vaak netjes en selectief ingezameld – nog gestort of verbrand. Zo gaan jaarlijks miljarden euro’s aan potentiële grondstoffen in rook op. Het hoeft dus niet te verbazen dat de Europese Commissie al jaren projecten stimuleert die het aandeel van recyclage en hergebruik kunnen doen stijgen, om zo Europa ook minder afhankelijk te maken van de import van kritieke grondstoffen.