Elia plant nieuw hoogspanningsproject dwars door West-Vlaanderen

Tegen 2030 moet 18,3 procent van de energieconsumptie in België geproduceerd worden met hernieuwbare bronnen. Dat staat zwart op wit in het Nationaal Energie- en Klimaatplan 2021- 2030 dat we naar de Europese Commissie hebben gestuurd. Die energie zal voor een groot deel van (offshore) windenergie moeten komen. Momenteel is wind met 8 procent al de belangrijkste bron van hernieuwbare elektriciteit in België.

De Vlaamse Regering plant het volgende decennium bovendien een jaarlijkse groei van 50 megawatt aan windenergie. En in het marien ruimtelijk plan voorziet de federale overheid extra ruimte om windmolenparken te bouwen zodat de productiecapaciteit in het Belgische deel van de Noordzee de komende tien jaar kan verdubbelen van 2 naar 4 gigawatt. Die toekomstige stroom zal aan land worden gebracht via het nieuwste hoogspanningsproject van Elia in West-Vlaanderen: Ventilus.

Steven Van Muylder van Elia, omgevingsmanager voor het Ventilus-project: “Het project bestaat uit verschillende onderdelen (zie kader), waaronder een hoogspanningslijn die de kust verbindt met Avelgem. De verbinding zal een transportcapaciteit hebben van 6 gigawatt en zal daarom gerealiseerd worden met lijnen van 380 kilovolt, de zwaarste hoogspanningslijnen die we in België hebben. Het zijn de snelwegen van onze elektriciteit; ze zijn onmisbaar om stedelijke gebieden, regio’s en landen met elkaar te verbinden. Dankzij dit project kan er in de toekomst ook een tweede onderzeese verbinding met het Verenigd Koninkrijk komen. Kortom: Ventilus is een essentiële schakel in de energietransitie en dus cruciaal om onze klimaatdoelstellingen te halen.”

Ventilus is essentieel om de klimaatdoelen te halen

Geen verrassingen

De concrete aankomstplaats aan de kust, de locatie van het hoogspanningsstation en het traject van de hoogspanningslijn staan nog niet vast. Wel zeker is dat de elektriciteitsautosnelweg verbonden zal worden met de Stevin-as die sinds 2017 van Zomergem naar Zeebrugge loopt. “Zo maken we ook in West-Vlaanderen een ‘lus’ in het 380 kilovoltnetwerk die de leveringszekerheid van het net moet verhogen”, zegt Van Muylder. “Bij werken of een incident kan de stroom altijd via de andere weg gestuurd worden zodat de regio nooit zonder aansluiting op de hoogspanning zit. Bovendien laat die ‘lus’ een hogere gecombineerde capaciteit toe om later extra productiebronnen op aan te sluiten.”

Elia heeft lessen getrokken uit de vergunningsprocedure van het Stevin-project, dat door juridische procedures jaren vertraging opliep. “Voor het Ventilus-project is immers een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) nodig, waarbij inspraak en participatie van de bevolking en stakeholders een belangrijke rol spelen. We hebben er daarom bewust voor gekozen om al in juni 2018 naar de landbouw-, werkgevers- en milieuorganisaties te stappen om samen te brainstormen over mogelijke trajecten voor de hoogspanningslijn. Door op voorhand een zo breed mogelijk draagvlak te creëren, zorgen we ervoor dat we in toekomstige fases voor zo min mogelijk verrassingen komen te staan. Zodra de nieuwe gemeentebesturen waren geïnstalleerd, hebben we ook overlegd met de 25 burgemeesters.”

Alle omwonenden kunnen sinds midden mei tijdens een eerste participatiemoment terecht op de infomarkten die Elia organiseert. Bovendien kunnen ze online participeren via een dialoogbox op de Ventilus-website. Daar kunnen ze al hun voorstellen, vragen en adviezen kwijt. Als voorbereiding op de infomarkten organiseerde Elia ook infosessies voor gemeenteraadsleden, medewerkers ruimtelijke ordening, jeugdraden en natuurorganisaties zoals de West-Vlaamse Milieufederatie, Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu. Het proces zit verder als volgt in elkaar: met alle informatie verzameld op de infomarkten zal de overheid de startnota bijstellen – bijvoorbeeld varianten toevoegen die onderzocht moeten worden. Na dat onderzoek wordt een voorontwerp van GRUP opgesteld, dat samen met de effectenbeoordelingen in een tweede participatiemoment aan een openbaar onderzoek zal worden onderworpen. Keurt de Vlaamse Regering dat GRUP definitief goed, dan kan een omgevingsvergunning worden aangevraagd. Ook daarover mogen de bevolking en de bevoegde instanties hun mening geven. Aan de hand van dat openbaar onderzoek beslist de Vlaamse Regering of ze al dan niet een omgevingsvergunning verleent voor Ventilus.

Omgeving vrijwaren

Samen met experts in landinrichting en deskundigen uit verschillende milieubewegingen, werkgeversorganisaties en landbouwverenigingen bespreken Elia en de Vlaamse overheid de technologie en de impact van de hoogspanningslijn op de omgeving, het milieu en het welzijn van de buurtbewoners. Van Muylder: “In de eerste plaats willen we hinder voor de omgeving vermijden door niet meer te bouwen dan noodzakelijk is en door een goede inplanting van de hoogspanningsstations en de verbindingen, met maximaal hergebruik van bestaande infrastructuur.”

Waar het kan probeert Elia de omgeving te vrijwaren door ondergrondse kabels aan te leggen. “Dat doet we standaard voor alle nieuwe verbindingen tot 220 kilovolt. Maar voor de meest krachtige verbindingen is dat niet mogelijk. Uit verschillende studies uitgevoerd door Elia en onafhankelijke instellingen blijkt dat er voor een verbinding van 6 gigawatt met 380 kilovoltkabels in totaal maximaal 8 kilometer ondergronds kan worden gebracht. Anders komt de veilige uitbating van het net in het gedrang. Een ondergrondse verbinding met die transportcapaciteit zou trouwens een mondiale primeur zijn.” Verbindingen met een lager spanningsniveau, zoals de kabels die uit de zee komen en verbonden worden met een hoogspanningsstation, kunnen wel ondergronds worden aangelegd.

“Als het niet anders kan, willen we de hinder beperken en waar mogelijk herstellen, bijvoorbeeld met maatregelen om het geluid rond onze stations te beperken, door vogelkrullen aan de lijnen te hangen zodat er minder vogels tegen vliegen of door de uitvoering van de werken aan te passen om structurele schade in landbouwgebied te vermijden. Schade die niet te herstellen valt, zullen we ten slotte compenseren, bijvoorbeeld via het protocol dat werd afgesloten met de landbouwfederaties. Ook de waardevermindering van woningen in de onmiddellijke omgeving van een nieuwe lijn wordt gecompenseerd. Al die maatregelen werken we nog verder uit. Zo hebben we voor de landschappelijke inpassing van de nieuwe infrastructuur een landschapsarchitect onder de arm genomen.”

Voor de compensatie van de lokale gemeenschap denkt Elia aan een fonds per lopende kilometer hoogspanningslijn. “Gemeenten kunnen dan een oproep doen en bepaalde burgerinitiatieven ondersteunen die een positieve impact hebben op het milieu, zoals lokale projecten voor hernieuwbare energie" zegt Van Muylder.

2025

Voor de kostprijs van het volledige project is het nog wachten op de definitieve plannen, maar de timing ligt al zo goed als vast. “De overheid heeft scherpe ambities gesteld: eind 2022 wil de Vlaamse Regering de omgevingsvergunning hebben goedgekeurd. De nieuwe hoogspanningsverbinding kan dan gebouwd worden tegen eind 2025. Zo is de infrastructuur klaar om de hernieuwbare energie van de offshore windmolenparken aan land te leveren.” Ruim op tijd voor de volgende stap in de Belgische netversterking: Ventilus moet immers ook aansluiten op een nieuwe Waalse hoogspanningslijn, de zogenaamde Boucle du Hainaut. Vanuit Avelgem zal die lijn in een grote bocht door Henegouwen lopen en aansluiten op de bestaande hoogspanningslijn in Courcelles bij Charleroi. Boucle du Hainaut zou operationeel zijn tussen 2025 en 2030.