Dringend investeringen nodig in een toekomstbestendig elektriciteitsnet

Stroomnetten vormen al ruim een eeuw de ruggengraat van energiesystemen die huizen, fabrieken, kantoren en ziekenhuizen van stroom voorzien. Maar de groei van de netten houdt geen gelijke tred met de snelle opmars van zonne- en windenergie, elektrische auto’s en warmtepompen.

Hoog tijd om Parijs-doelen te halen

Er zijn dan ook dringend meer investeringen nodig in sterkere systemen, zo niet komen de doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs in gevaar. Om wereldwijd alle klimaat- en energiedoelen te bereiken zal tegen 2040 zo’n 80 miljoen kilometer elektriciteitsleidingen moeten worden aangelegd of vervangen, stelt het agentschap in een nieuw rapport. De investeringen, die nu grotendeels stagneren, moeten tegen 2030 verdubbelen tot ruim 600 miljard dollar per jaar.

Uit het rapport blijkt dat nu al problemen aan het ontstaan zijn, zoals een groeiend aantal hernieuwbare energieprojecten dat wacht op groen licht om op het elektriciteitsnet te worden aangesloten. “De recente vooruitgang op het gebied van schone energie die we in veel landen zien is ongekend en is reden tot optimisme”, zegt Fatih Birol, uitvoerend directeur van het IEA. “Maar die snelle opmars kan in gevaar komen als regeringen en bedrijven er niet samen voor zorgen dat ook de elektriciteitsnetten klaar zijn. We moeten vandaag in de netten investeren, anders dreigt een patstelling.”

Elektriciteit groeit

De rol van elektriciteit zal naar verwachting sterk blijven groeien, waardoor ook de eisen aan de netwerken toenemen. De opmars van nieuwe technologieën zoals elektrische auto's en warmtepompen betekent dat elektriciteit zich uitbreidt naar gebieden die vroeger gedomineerd werden door fossiele brandstoffen. Intussen voegen landen in hoog tempo duurzame energieprojecten toe, waardoor er nieuwe verbindingen met het net nodig zijn, en robuuste distributiesystemen.

Het rapport reikt verschillende strategieën aan, waaronder sterkere interconnecties binnen en tussen landen en regio’s om elektriciteitssystemen veerkrachtiger te maken. Zo kan de variabele input van wind en zon beter verdeeld worden over meerdere leveranciers en afnemers van elektriciteit. Regeringen moeten volgens het IEA grootschalige transmissieprojecten steunen om hun stroomnetten klaar te stomen voor de opmars van hernieuwbare energie. En netwerkbeheerders moeten snel digitaliseren.

Daarvoor is er heel weinig tijd, want netten uitbreiden en digitaliseren is een moeizaam proces. Het duurt vaak vijf tot vijftien jaar om nieuwe netwerkinfrastructuur te plannen, de nodige vergunningen te verlenen en te voltooien. Dat is veel langer dan de één tot vijf jaar die nieuwe energieprojecten nodig hebben.

Internationale samenwerking

Groei- en ontwikkelingslanden - met uitzondering van China - zagen de afgelopen jaren de investeringen in hun stroomnet dalen, ondanks de groei van de vraag naar elektriciteit en de doelstelling op het gebied van de toegang tot energie.

“De internationale gemeenschap heeft de essentiële taak ervoor te zorgen dat ontwikkelingslanden over de middelen beschikken die ze nodig hebben om elektriciteitsnetwerken aan te leggen en te moderniseren”, zegt Birol. “Door financiering te mobiliseren, toegang te bieden tot technologie en kennis te delen op het gebied van beleid, kunnen geïndustrialiseerde landen helpen het leven van mensen te verbeteren, duurzame ontwikkeling te versterken en de risico’s van klimaatverandering te verminderen.”

HVDC-lijnen

High-voltage direct current oftewel HVDC-transmissie is een mogelijke oplossing. HVDC-lijnen verliezen onderweg zeer weinig stroom aan weerstand, ongeveer 3,5 procent per 1000 kilometer. Bovendien zijn ze goedkoper dan AC-transmissie over langere afstanden. Heel nuttig om eilanden met het vasteland en mogelijk zelfs continenten met elkaar te verbinden.

Vooruitgang in België

Goed nieuws van Belgische bodem: ondertussen is de milieuvergunning voor het Prinses Elisabeth Eiland goedgekeurd, dat de elektriciteit van de tweede zone windparken op zee aan land zal brengen. In maart volgend jaar kunnen de werken van start gaan, die ongeveer twee jaar zullen duren. Baggeraars Jan De Nul en Deme werken samen aan het project. In Vlissingen ging de werfinrichting voor de bouw van de betonnen funderingen reeds van start.