DEME maakt schoon schip in Gentse kanaalzone
Op de terreinen van het Amerikaanse chemiebedrijf Eastman in de Gentse Kanaalzone voert bagger-, waterbouw- en milieugroep DEME nog tot de zomer een grootschalige sanering uit. Een historisch stort, goed voor 160.000 ton aan onafgedekt afval, wordt zorgvuldig weggegraven, gesorteerd en indien mogelijk gerecycleerd. Enhanced landfill mining op zijn best.
Delen
- Link kopiëren
In samenwerking met DEC
Net ten noorden van de stad Gent strekt zich langs het kanaal Gent-Terneuzen een hecht havengebied uit, met tientallen bedrijven op een zakdoek aan het water. Ter hoogte van de wijk Muide, waar de Voorhaven en het Grootdok samenkomen, heeft het Amerikaanse Eastman een chemische fabriek. Op de site worden voornamelijk methylamines vervaardigd, een grondstof voor producten zoals verf, veevoeder en insecticiden. Eastman nam in 2014 het snelgroeiende Gentse bedrijf Taminco, een afsplitsing van farmabedrijf UCB over. Door die deal werd ook Eastman eigenaar van een historische stortplaats van 3 hectare groot, waar het bedrijfsafval jarenlang opgestapeld werd. Bij de overname nam UCB zijn verantwoordelijkheid en bracht het een grootschalige saneringsoperatie op gang, mede gefinancierd door Eastman.
Bewust duurzamer
Op aanraden van DEC, het bodemsaneringsbedrijf van de DEME-groep werd uiteindelijk gekozen voor om de stortplaats volledig weg te laten nemen. “DEME stelde voor om de site volledig af te graven en het afval gesorteerd af te voeren. Een dure operatie, maar uit duurzaamheidsoverwegingen en vanwege de meerwaarde van het schoongemaakte terrein, kozen we bewust voor deze optie. Zo hoeven we niet langer om te kijken naar een afvalberg en creëren we ruimte om later uit te breiden”, zegt Piet Van Acker, de sitedirecteur van Eastman in Gent.
Fractie per fractie
De afvalberg waar DEC bij de start van de saneringswerken in 2018 tegen aankeek, was aanzienlijk. Op een oppervlakte van 3 hectare had zich 160.000 ton aan plastics, textiel, schroot, bouw- en sloopafval opgestapeld. En ook onder het maaiveld bevonden zich lagen afval, zo bleek uit proefsleuven die DEME voorafgaand aan de sanering liet graven. “Eerste stap was het in kaart brengen van het stort, zowel naar omvang en afmeting toe, als naar de precieze samenstelling. Het grote voordeel van zo’n open afvalberg was dat we eenvoudig konden beginnen graven om sleuven te maken en stalen te nemen. Samen met studiebureau Arcadis stelden we een gedetailleerd 3D-model op, dat ons nu helpt om het stort op de juiste manier weg te graven en af te voeren”, zegt Dirk Ponnet, algemeen directeur van DEC.
Van alle afvalstromen op de Eastman-site komt slechts 20 procent in aanmerking voor hergebruik. Voor het overgrote deel gaat het om anorganisch afval, vervuilde grond of klein chemisch afval, dat alleen maar opnieuw gestort kan worden. Projectmanager Bartel De Clercq van DEC: “Op al het afval dat we ontgraven voeren we per 500 à 1000 ton een keuring uit. Kan het afval gereinigd worden, kan het opnieuw gebruikt worden in de bouw of verwerkt worden tot nieuwe grondstoffen? Aan het materiaal dat we moeten storten, voegen we ter plekke toeslagstoffen zoals gips of kalk toe, zodat het afval volgens de norm ‘stortklaar’ is. De korrelgrootte is vaak immers niet groter dat 2 millimeter, wat te klein is om te storten.”
“ELFM is geen dure ingreep, gezien de waarde van het gezuiverde terrein een belangrijke driver is.”
Circulaire schatkamer
Via het project in de Gentse kanaalzone hoopt DEC ook om bedrijven en gemeenten bewust te maken dat een stortplaats geen eindstation hoeft te zijn. Dirk Ponnet: “In samenwerking met de OVAM, de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij, willen we Vlaanderen graag vertrouwd maken met Enhanced Landfill Mining (ELFM) (zie kader). De Eastman-site is een ideaal voorbeeld. Het concept gaat ervan uit dat stortplaatsen schatkamers kunnen zijn voor nieuwe grondstoffen en energie. Via ELFM doen we bovendien niet enkel aan recyclage, maar scheppen we ook nieuwe ruimte en nemen we milieurisico’s voor de toekomst weg.”
Vlaanderen telt naar schatting tweeduizend historische stortplaatsen, vooral van huishoudelijk afval. Nu de Vlaamse dorpskernen systematisch uitbreiden, komen die verdomhoekjes volgens Dirk Ponnet steeds dichterbij. “Toch zijn veel mensen nog steeds verbaasd dat het mogelijk is: een stort volledig afgraven en deels hergebruiken. We hebben nood aan een mentaliteitsverandering. Bedrijven en gemeenten die verveeld zitten met stortplaatsen en ze een nieuwe bestemming willen geven, hopen we stof tot nadenken te geven. De waarde van het gezuiverde terrein is een belangrijke driver.”
Op naar dynamisch landgebruik?
Fervent promotor van Enhanced Landfill Mining binnen het concept van Duurzaam Voorraadbeheer van Stortplaatsen (DVS) is de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM). Met Europese steun en via vijf proefprojecten wil de OVAM terrein veroveren voor een dynamische omgang met historisch afval.
Volgens Eddy Wille, ELFM-expert bij de OVAM, is het langetermijnbeheer van afvalstortplaatsen uit het verleden onderbelicht in het huidige afvalbeleid. Of ELFM die leemte kan invullen, moet onderzoek nog uitwijzen, maar het potentieel staat volgens Wille als een huis. “Een ontginning van alle stortplaatsen is onrealistisch maar maatwerk biedt vandaag al kansen voor een gerichte revitalisering en herwaardering. Beleid moet in onze ogen meer zijn dan afval uit het verleden onaangeroerd laten liggen. Dat geldt voor de meer dan tweeduizend stortplaatsen in Vlaanderen, maar ook voor Europa, dat zeker een half miljoen historische vuilnisbelten kent. Daarom is DVS in het leven geroepen, om een einde te maken aan de opvatting dat stortplaatsen de laatste halte zijn in onze consumptiemaatschappij en daarmee ook steeds het verhaal ten einde is.”
Meer opties dan enkel afdekken
De OVAM benadrukte tijdens een recent ELFM-seminar in het Europees Parlement dat ELFM meer kans op slagen heeft als het aansluit bij een dynamische benadering rond ruimtegebruik. “In de praktijk zien we dat de veiligheidsrisico’s van een stort worden beperkt door het afval af te dekken. Dergelijke inkapseling is echter behoorlijk statisch en staat soms haaks op de continue verandering van de omgeving. Daardoor blijft het risico op falen van de afscherming aanwezig. Denk bijvoorbeeld aan stortplaatsen op erosiegevoelig terrein of in overstromingsgebieden. Bovendien is onze dichtbevolkte regio voortdurend vraag naar ruimte en belemmeren stortsites een hoogwaardig gebruik. Wij pleiten voor een dynamisch landgebruik, waarbij een stort (gedeeltelijk) weggraven nieuwe perspectieven opent voor afgeschreven gronden.”, stelt Wille. “Het Vlaamse beleid heeft hierop de afgelopen jaren ingezet door een wijziging in de heffingsregeling (nultarief voor ELFM-projecten) en specifieke projectoproepen voor stortplaatsen bij brownfieldconvenanten. Naast afval recycleren, herwinnen we waardevolle terreinen (van industrie tot wonen en recreatie) en worden onze drinkwaterreserves beter beschermd.”
Beoordelingskader
Voor de promotie van DVS en ELFM werkt de OVAM mee aan verschillende Europese netwerken, zoals EURELCO, NEW-MINE en de Interreg-projecten COCOON en RAWFILL. In Vlaanderen schaaft DEC in opdracht van de OVAM aan het ELFM-concept via vijf proefprojecten. Het gaat om historische stortplaatsen in Temse, Zuienkerke, Kruibeke, Middelkerke en Lokeren, waarvan telkens een stukje afgegraven wordt. Dirk Ponnet, algemeen directeur van DEC: “Door enkele tonnen afval weg te nemen en vervolgens in verwerkingscentra te laten testen, willen we een vast beoordelingskader ontwikkelen. De focus ligt vooral op de recyclagegraad: hoe kunnen we historisch afval nog beter hergebruiken? Of we dat cijfer kunnen opkrikken, is moeilijk te zeggen. Veel hangt af van de aard en de historiek van de specifieke stortplaatsen.”