"2050 is het eindpunt niet"

Hoe wil Elia die rol van katalysator waarmaken?

“Om de energietransitie mogelijk te maken, is een nieuwe configuratie van ons elektriciteitsnet nodig, die grote hoeveelheden hernieuwbare energie integreert en dat binnen een context die almaar meer Europees is. Het hoogspanningsnet van Elia wordt voor het eerst op zee uitgebouwd en we investeren in bijkomende elektrische verbindingen met onze buurlanden. Ook het binnenlandse net wordt vernieuwd. De komende vijf jaar investeren we in België 2,3 miljard euro. De energietransitie heeft ook een impact op de manier waarop we het elektriciteitssysteem beheren. De productie uit hernieuwbare energiebronnen is variabel, terwijl wij er als netbeheerder voor zorgen dat de balans tussen vraag en aanbod op elk moment in evenwicht is.”

“Niet alles wat we doen, is even zichtbaar. We evolueren naar een energiesysteem met veel minder grote, regelbare centrales. We krijgen te maken met hernieuwbare energie die variabel is, met een verspreide productie. Daarbovenop is er de eindklant, die zijn verbruik wil optimaliseren. Dankzij digitalisering en technologische vernieuwing zal de consument op termijn zijn factuur kunnen optimaliseren. Als jouw elektrische auto het hele weekend stilstaat, maakt het niet uit wanneer hij wordt opgeladen. Dat kan op zondagnamiddag of vrijdagnacht, wanneer er veel windproductie is. Op momenten dat de industrie niets verbruikt, kunnen wij goedkopere energie afleveren. Energie wordt zo een service waarbij de eindklant een meer centrale rol krijgt in het systeem. Vandaag betáált de consument vooral voor de energietransitie. Op termijn zal hij er ook de vruchten van plukken.”

Maatschappelijk debat

De energietransitie is niet alleen een technisch verhaal, ook de maatschappij moet mee. Wat is jullie rol daarin?

“Ook op maatschappelijk vlak spelen we als transmissienetbeheerder een steeds grotere rol. Vroeger was Elia een onzichtbaar bedrijf. Vandaag worden we heel sterk uitgedaagd als het gaat om het afleveren van infrastructuur, maar ook als het gaat over de dialoog met de omgeving. Ons investeringsprogramma omvat projecten die over een grote afstand lopen en een grote impact hebben. De communicatie over wat we willen en waarom we bepaalde keuzes maken, is veel belangrijker geworden.

“Zo moeten we samen nadenken welk deel van het elektriciteitsnet we bovengronds en ondergronds bouwen of hoe we nieuwe elementen integreren in ons energiesysteem, zoals batterijen. Wat is de beste manier om hernieuwbare energie te integreren in een klein en dichtbevolkt land als België? België heeft een hoog niveau van welvaart en een energie-intensieve industrie, met onder andere de chemiecluster in Antwerpen en nieuwe industrieën in Wallonië, zoals het serverpark van Google in Henegouwen. Het is belangrijk dat we het juiste maatschappelijke debat rond ons krijgen en er daarnaast in slagen om de technologische veranderingen op een correcte manier voor onze maatschappij te realiseren. Daar willen wij voor staan.”

"Dankzij onze Belgisch-Duitse constellatie zijn wij een van de weinige spelers die vandaag alle kennis onder één dak heeft"

Bewuste keuze

Zijn de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs haalbaar voor België?

“We moeten niet volledig CO2-neutraal zijn. De emissiegraad moet tegen 2050 80 procent lager zijn dan in 1990. Is dat haalbaar? Ja. Is dat haalbaar met een business as usual-scenario? Nee. Zelfs om de doelstellingen voor 2030 te halen, moeten we een tandje bijsteken. Er worden veranderingen aangekondigd, denk maar aan het Belgische energiepact of het marien ruimtelijk plan van staatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer, dat bijkomende zones voor offshore windparken voorziet. Ook Vlaams minister van Energie Bart Tommelein trekt aan de kar, door de industrie aan te sporen om te investeren in zonne-energie. De manier waarop verschillende actoren bereid zijn initiatief te nemen, stemt ons positief.”

“Toch beseffen steeds meer landen dat de doelstellingen van 2020 niet langer haalbaar zijn. Daarom moeten we richting 2030 een tandje bijsteken. En daarna zelfs twee tandjes. De Duitse overheid heeft onlangs beslist om het percentage hernieuwbare energie in 2030 op te trekken van 55 naar 65 procent. Dat is een belangrijk engagement, dat miljarden aan bijkomende investeringen vraagt. Het is de bewuste keuze van een maatschappij om daarvoor te kiezen. We willen de opwarming van de aarde met 2 graden tegengaan. Europa blijft voorlopig op die lijn. Als alle landen volgen, kunnen we de targets bereiken.”

Om de vier jaar maakt Elia een nieuw federaal ontwikkelingsplan op. Daarin stippelen jullie uit welke infrastructuur nodig is om de uitdagingen van de toekomst aan te kunnen. Welke voorstellen staan er in het plan waar jullie nu aan werken?

“Vier jaar geleden bestonden de Parijsakkoorden nog niet, was er geen nieuw marien ruimtelijk plan en waren er geen duidelijke engagementen rond de kernuitstap. Waar er toen nog veel vraagtekens waren, zien we vandaag dat de scenario’s die we toen als een mogelijkheid vooropstelden, zich toch beginnen te ontplooien in de richting van de energietransitie.”

“Wat betekent de horizon 2020-2030 voor de investeringen die we aan het uitvoeren zijn? We evalueren ons investeringsplan met projecten als Nemo Link, ALEGrO, het stopcontact op zee en de versterking van de noordgrens. Een aantal projecten zijn al van start gegaan en een aantal versterkingen zijn pas nu zichtbaar voor de maatschappij, al waren ze al veel langer gepland. We gaan ook bijkomend investeren in manieren om de extra energiecapaciteit op zee bij de verbruiker op het vasteland te krijgen. En we kijken naar de consequenties van de Brexit voor de interconnectiviteit met het Verenigd Koninkrijk. In welke mate kunnen we rekenen op de Nemo Link-verbinding die er sowieso zal zijn in 2019? Daarnaast denken we aan herconfiguraties zodat laagspanningsnetwerken niet overbelast raken. Bovendien gaat een groot deel van onze infrastructuur al veertig tot zestig jaar mee. Veel infrastructuur is dus aan vervanging of renovatie toe.”

Alle kennis onder één dak

Wat is het belang van interconnecties met andere landen?

“Dat hangt af van land tot land. In het oosten van Duitsland, waar ons dochterbedrijf 50Hertz actief is, is 53,4 procent van de energieproductie vandaag al hernieuwbaar. Als dat percentage in de toekomst naar 70 procent stijgt, moet 50Hertz naar onze inschatting sterker Europees geïntegreerd zijn om zijn energie over een groter grondgebied te kunnen balanceren.“

“In België ligt het anders. Hernieuwbare energie maakt nog maar 13 tot 14 procent van het totale pakket uit, maar toch hebben we vandaag al nood aan interconnecties, omdat we een klein land zijn. Ook andere kleine landen, zoals Nederland, Zwitserland en Luxemburg, hebben enkel te winnen bij een snellere Europese integratie. Wij hebben al interconnecties nodig om de doelstellingen van 2020 en 2030 te halen, Duitsland kan verder tot 2040.”

Zijn er nog plannen voor internationale strategische partnerschappen zoals met 50Hertz?

“We zijn een bedrijf dat zich heel sterk positioneert en profileert op de energietransitie. Dankzij onze huidige Belgisch-Duitse constellatie zijn wij een van de weinige spelers die vandaag alle kennis onder één dak heeft. De Duitsers zijn kampioen in het integreren van hernieuwbare energie, zowel off- als onshore. Belgen zijn dan weer erg sterk op het vlak van interconnectoren, balanceren en communiceren met de omgeving. Elia Group heeft dus alle elementen die nodig zijn voor een succesvolle energietransitie. We kijken daarom uit naar plaatsen waar we onze kennis verder kunnen valoriseren. Als de opportuniteit zich aandient, gaan we het dossier zeker bekijken.”

Jong talent

Wat zijn de grote uitdagingen voor Elia de komende jaren?

“De eerste grote uitdaging is het op tijd afleveren van de hoogspanningsinfrastructuur. Hernieuwbare energie ontwikkelt zich veel sneller dan de ontwikkeling van ons netwerk. Vroeger liep de timing tussen de bouw van een centrale en het transmissienetwerk gesynchroniseerd. Nu niet meer. Bovendien moeten we erin slagen om onze projecten aanvaardbaar te maken voor de omgeving. Dat is nieuw. Het is in België al moeilijk om een voetbalstadion te bouwen, hoe zou je dan een hoogspanningslijn installeren? Maar het is cruciaal, want zonder infrastructuur zal de energietransitie niet gebeuren. Dat is de grote uitdaging voor de komende vijf tot tien jaar.

“Kort daarna volgt de digitalisering. Wij moeten ervoor zorgen dat het systeem daarvoor klaar is. Onder de motorkap zorgen wij ervoor dat de software is aangepast, dat we veel meer datapunten integreren, dat we meer tweerichtingsverkeer krijgen, enzovoort. Daarbij houden we onder meer rekening met artificiële intelligentie, de digitale meter die eraan komt, zodat de consument om het kwartier zijn verbruik kan optimaliseren. Dat is de volgende grote verandering. Daar wordt vandaag al hard aan gewerkt, maar het resultaat zal pas over vijf jaar zichtbaar zijn voor het publiek.

Wat zijn de uitdagingen op lange termijn?

“Wat is lange termijn in onze sector? Wij investeren nu al in de komende veertig tot zestig jaar. Het is de politiek die ons uitdaagt. Beleidsmakers leven volgens de waan van de dag, maar de energietransitie is een noodzakelijk toekomstproject dat nog minstens een generatie zal duren. De Parijsakkoorden stellen klimaatdoelstellingen voorop tegen 2050. Een beginnend ingenieur kan daar dus zijn hele carrière aan meewerken. En 2050 is het eindpunt niet, het is slechts het verste objectief dat we onszelf nu hebben gesteld.” “Een van onze uitdagingen is het aantrekken van jong talent. Jonge ingenieurs willen graag voor bedrijven als Google en Amazon werken. Wij moeten erin slagen om even attractief te zijn. Dankzij onze participatie in 50Hertz kunnen wij onze medewerkers de opportuniteit bieden om ook buiten de landsgrenzen aan de slag te gaan, in een land waar de Energiewende heel hoog op de agenda staat. Daarvoor moet je de beste ingenieurs kunnen aantrekken.”